تاثیر آیین زرتشت بر یونان باستان

تاثیر آیین زرتشت بر یونان باستان

دكتر ژاله آموزگار

استادیار دانشكده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران

دین زرتشت در حدود قرن ششم قبل از میلاد، در سرزمین ایران بزرگ، و در شرایط خاص محلی به وجود آمد.

تولد این آیین در ممالک اطراف همسایه آن دوران نمی توانست بی تأثیر باشد و به خصوص یونان، برای توجه به ایران و به مذهبی كه زردشت عرضه كرده بود انگیزه های فراوانی داشت.

یونانیان در آن دوره زبان فارسی و شاید هیچ زبان دیگری جز زبان خود را نمی دانستند و آنچه در آثار اولیه آنان از ایرانیان ترسیم شده است، با صورت واقعی و ذاتی آن ها چندان وفق نمی دهد.

اگر از جزوه كوچكی كه قبل از هرودوت از زردشت نام می برد سخنی به میان نیاوریم، در حقیقت هرودوت را می توانیم اولین مورخ بزرگی بدانیم كه هم وطنان خود را با جزییات بیشتری از تعالیم زردشت آشنا می كند.

با این كه اطلاعات او بیشتر از پارسیانی است كه در بابل و آسیای صغیر طرف صحبت او بوده اند و آنچه عرضه می كند البته جامع نیست ولی قابل توجه و مقرون به حقیقت است.

هرودوت بر اختلاف میان عادات دو ملت انگشت می گذارد: پارسیان نه معبد و نه محراب دارند و نه خدایانی چون خدایان ما، آنان در جاهای بلند آسمان را در مجموع می ستایند. قربانیان خود را مصرف نمی كنند. اجساد با تشریفات خاصی به پرندگان عرضه می شود …  از نظر تعالیم واخلاق، اعتقاداتشان منطقی و مستدل است. یك گناه و اشتباه به تنهایی به حساب نمی آید، بلكه تعادل اعمال نیك و بد هر كس مورد توجه قرار میگیرد، تعلیم و تربیت آنان پیچیده نیست، ساده واساسی است: اسب سواری كردن، تیر اندازی نمودن و راست گفتن ...

هرودوت تنها چیزی كه از ثنویت ایرانی و ستیزه بر علیه بدی عرضه می كند مبارزه با گروهی حیوانات موذی است.

درضمن چند مورد از محرمات آنان را بر می شمارد: تف كردن، رودخانه را آلودن و ….

البته از دریای عظیمی كه از نظر اخلاق و اعتقادات و فلسفه حیات و … زردشت به دنیای آن روز عرضه كرده است، این چند مورد فقط قطره كوچكی به شمار می آید ولی به هرحال نمونه ای است برای آشنایی.

مورخان بعد هر كدام مطلب جدیدتری عرضه می كنند. «كتریاس» از طرز ازدواج پارسیان سخن می گوید. «گزنفون» اشاره ی تغییر شكل یافته ای از رستاخیز مردگان در این آیین پیش می كشد ولی «استرابن» خود شخصاً در آسیای صغیر مشاهدات جدیدتری را برای این موضوع دست چین می كند.

علاقه فلاسفه در آن دوران به تاریخ و مذهب ایران كمتر از مورخان نبود. افلاطون بدون شک با آیین و اعتقادات مذهب زردشت آشنایی داشته است و نوشته های افلاطون شاید اولین متن فلسفی یونانی باشد كه از زردشت و هرمزد نام می برد.

ارسطو نیز با ثنویت این آیین آشناست و در آن قدیمی ترین طلایه عقاید افلاطونی را مشاهده می كند.

البته منظور این نیست كه به عقاید یونانی اصل و سابقه ای ایرانی داده شود، بلكه شاید بتوان نوعی تسلسل و مشابهت در آن پیدا كرد.

پس از اسكندر و لشكركشی ها و تماس های مداومی كه میان ایرانیان و یونانیان پدید می آید، به عقاید تازه تری برمی خوریم، از آن جمله در بعضی از آثار می بینیم اظهار می شود كه فیثاغورث و همه فلاسفه نخستین تعلیم یافته مكتب عقلای شرق و ایران بوده اند.

نشر و بسط عقاید فلسفی و مذهبی ایرانیان شاید وسیله ای بود كه مقابله با غلبه هلنیسم و حفظ برتری بكار گرفته شد و یونانیان نیز برای پذیرش چنین نظراتی آمادگی داشتند زیرا كه از بعد از قرون اول قبل از میلاد، فلسفه یونان به سوی نوعی عرفان كشیده می شد و در نتیجه عقاید فیثاغورث چون نوعی مذهب عرضه می گردید و مشهور شد كه فیثاغورث شاگرد زردشت بوده است و افلاطون از فقهای پارسی و پیشوایان دینی زردشتی دیداری كرده است و یا خیال چنین اقدامی را در سر می پرورانده. این ها همه دلایل تازه ای برای نگریستن یونانیان و رومی ها به سوی ایران بود.

رفته رفته دلباختگی به شرق و به خصوص به ایران و آیین زردشت ریشه دارتر می شد و جالب این كه برای دادن ارزش به هر نوشته مربوط به كیمیاگری، ستاره شناسی و اختر شناسی، تبلیغی بهتر و قابل قبول تر از این نمی یافتند كه آن را منسوب به زردشت كنند.

نو افلاطونیان كه با دلایلی بیشتر به عقاید دینی زردشتی رایج در ایران توجه پیدا كردند و ضمن تفسیر عقاید افلاطونی موضوع ثنویت و سایر عقاید زردشتی را جامع تر عرضه نمودند، اصل آفرینش در دین زردشتی را به میان كشیدند كه اصل واحد یا زمان، بالاتر از اوهرمزد و اهریمن قرار دارد. و این اشاره به یكی از عقاید اساطیری دینی زردشتی درباره آفرینش است كه بعدها به زروانیت نیز تعبیر می گردد. افسانه ای جالب این عقیده را همراهی می كند و آن این كه زروان یا خدای زمان و قدرتی بالاتر از همه، قرن ها در انتظار داشتن نسلی صبر كرد و چون دوران این انتظار طولانی بود و صبر و تحمل طاقت فرسا، شكی در او پدید آمد كه هرگز نسلی از او به وجود نخواهد آمد.

اما از صبر و تحمل او اوهرمزد پدیدار گردید؛ نیک، با قدرتی عظیم در مسیر راستی، روشنایی، درخشندگی، خوشبویی و هر آنچه خوبست و دوست داشتنی. و از سایه شک زروان و اهریمن دوست شد، بد، خراب كننده یا قدرتی در مسیر بد كردن، تاریك و بدبو و نفرت انگیز …

و هزاره های آفرینش جولانگاه ستیزه های این دو قدرت نیكی و بدی  است كه سرانجام به پیروزی ابدی اوهرمزد منجر خواهد گردید.

این عقیده  اساطیری ، در آثار یونانی به طور خلاصه ای دیده میشود و در بعضی نوشته های ارمنی، گاهی بصورت تحریف یافته ای عرضه میگردد.

بعدها، پیدایش دین مسیح، مبلغان او را به یادگیری این آیین سوق میدهد و ما تعاریف تغییر شكل یافته ای از اعتقادات زردشتی را در آثار آنان كه به زبان های دیگر است می بینیم.

نظرات شما عزیزان:

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه:

[+] نوشته شده توسط ebiram268 در 11:18 | |